Wolność - to w jakimś sensie słowo kluczowe dla zrozumienia szlacheckiej kultury Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To realna, istniejąca blisko dwieście lat wartość ustrojowa, a zarazem mit wywołujący gorące emocje i skrajne oceny: od bezkrytycznej dumy posiadaczy "złotej wolności" po równie bezkrytyczne potępienie przynajmniej części potomnych.