Historia życia i służby wojskowej Joanny Żubrowej (1782–1852)  Pierwsza kobieta odznaczona Orderem VIRTUTI MILITARI !

W 1812, za zasługi podczas potyczki pod Bychową nad Dniestrem, została udekorowana przez gen. Edwarda Żółtowskiego (na wniosek gen. Dziewanowskiego) Krzyżem Srebrnym V Klasy Orderu Virtuti Militari, choć według statutu należał się jej Krzyż Złoty Klasy IV.Była jedną z pierwszych kobiet na świecie, która otrzymała order za bohaterstwo w walce oraz pierwszą Polką, która otrzymała to najwyższe odznaczenie bojowe. 

Razem z mężem wróciła do Polski i zamieszkali w Wieluniu. W 1828 roku napisała wspomnienia pod tytułem: Pamiętnik życia Joanny Żubr, dymissyonowaney w randze podporucznika woysk polskich i ozdobioney krzyżem „pro virtute militari”^[7]. Zmarła tam w 1852 w wieku około 70 lat (lub 80 – według informacji na nagrobku) podczas epidemii cholery.

Uwieczniona w powieści Wacława Gąsiorowskiego Huragan. 

Kobieta i żołnierski trud. Wydawać by się mogło, że te pojęcia zupełnie do siebie nie pasują. A jednak. Ta książka to opowieść o XIX-wiecznej G.I. Jane. Wszyscy z pewnością pamiętają film o niezłomnej kobiecie-żołnierzu, która zaciąga się do amerykańskiej armii. Losy bohaterki książki, którą trzymają Państwo w rękach, to nie fikcja literacka, wymyślony scenariusz filmowy, ale fakty, które idealnie nadawałyby się do ekranizacji. Joanna Żubrowa (1782-1852) jest w historii Polski nie tylko pierwszą kobietą odznaczoną Orderem Virtuti Militari, ale także sierżantem, w dodatku dymisjonowanym w randze podporucznika. Do wstąpienia do armii Księstwa Warszawskiego zmotywowało ją pragnienie, aby być zawsze blisko męża Macieja Żubra, który w 1808 r. zaciągnął się w randze kaprala do 2. pułku piechoty. Joanna zdawała sobie sprawę, że ze względu na płeć nie zostanie przyjęta do wojska. Mimo to, nie poddała się i ostatecznie dopięła swego. Joanna Żubrowa jako żołnierz wykazywała odwagę niejednokrotnie graniczącą z brawurą, a niebywała ambicja, optymizm i wytrwałość pozwoliły jej na zrobienie kariery w wojsku, co na początku XIX w. było nie lada wyczynem. Joanna przetarła szlak, którym poszły kolejne Polki.