"Byt określa świadomość". Jeśli ktoś chciałby znaleźć potwierdzenie dla tej marksistowskiej tezy, niech się od tej książki trzyma jak najdalej. Czytelnik, który zaryzykuje i sięgnie po ten zapis "stanów świadomości", szybko się przekona, że świadomość może być niezależna od "bytu", czyli od warunków, często bardzo "niesprzyjających", w jakich się znajduje konkretny człowiek. Roman Nacht od dzieciństwa mężnie przeciwstawiał się różnym przejawom presji wywieranej na niego przez rówieśników i niedorosłych do swej roli nauczycieli, przełożonych i politycznych przywódców. Zdeprawowany przez różne ideologie "byt" społeczno-polityczny chciał różnymi środkami ("prośbą i groźbą") okiełznać jego niezależną duszę.
W życiu Romana Nachta nie brakowało cierpień, których z pewnością mógłby uniknąć, gdyby zechciał okazać choć odrobinę lojalności wobec obowiązujących standardów myślenia i postępowania. Mając do wyboru "byt" (życiowy komfort, dobrobyt i "święty spokój") albo "świadomość" (niezależność intelektualna i światopoglądowa) Roman Nacht zawsze stawał po tej stronie, która z natury rzeczy bardziej zakotwiczona jest w duchu, niż w materii. Książka, którą Czytelnik trzyma w ręce, jest zapisem zmagań o niezależność w myśleniu i postępowaniu, nieustannie podejmowanych przez człowieka, który zawsze starał się bardziej "być" niż "mieć".