Stefan Bratkowski próbuje w swoim szkicu wytłumaczyć coś, czego nikt nie tłumaczy - dlaczego stało się kiedyś to, co się stało. Także - jacy byli Niemcy, których nawet sami Niemcy nie pamiętają, jakich Niemców może obawiać się Europa i jacy mogą być Niemcy, jeśli zechcą.