Próbując zrozumieć procesy biorące udział w pojawieniu się stanu mistycznego, James stanął przed złożonym problemem. Z jednej strony zdawał sobie sprawę, że istnieje ?fizjologiczna strona? zagadnienia, do której z zasady miał stosunek sceptyczny jako do sfery znajdującej się w zasięgu ?materializmu lekarskiego?, z drugiej ? widział także inne przyczyny ?świadomości kosmicznej lub mistycznej?. Po pierwsze ? techniki jej ?metodycznego uprawiania jako pierwiastka życia religijnego? w wielu tradycjach religijnych (James wymienia hinduizm, buddyzm, islam i chrześcijaństwo), po drugie ? sensy przeżywane w tych doświadczeniach. Jak pisze: ?owoce muszą mieć wartość życiową. Gdy człowiek wychodzi z Samâdhi, [?] staje się ?oświeconym, mędrcem, prorokiem, świętym; cały jego charakter uległ zmianie, życie jest zmienione, rozjaśnione??. Konkluzja jest jasna: mistycyzm jest metodą dochodzenia do prawdy i dokonania się przemiany omawianej wcześniej jako nawrócenie. To w takim stanie do człowieka dociera bezpośrednia wiedza o transcendencji: ??po doświadczeniach mistycznych pozostaje wrażenie niezawodne stykania się z objawieniem, z nowymi głębiami prawdy?.
fragment z Przedmowy Pawła M. Sochy