Praca niniejsza - pisana w latach 1998-2002 - nie aspiruje do prezentacji wszystkich najważniejszych dzieł portretowych w malarswie polskim 2.połowy XIX i początku XX wieku. Przedstawione w niej zostały prace Henryka Rodakowskiego, portrety Jana Matejki i obrazy Jacka Malczewskiego. Dzieła innych twórców, zarówno z odległej w czasie tradycji obrazowej, jak i należących do tego samego okresu historycznego, zostały omówione w takim stopniu w jakim, zdaniem autora, odnoszą się do portretów, będących przedmiotem interpretacji.